PV: Thưa đồng chí, sau nhiều năm công tác trong ngành Cơ yếu Việt Nam, từ vị trí trợ lý chuyên môn đến Phó Trưởng ban Ban Cơ yếu Chính phủ, chắc hẳn có rất nhiều kỷ niệm và dấu mốc đáng nhớ. Điều gì khiến đồng chí ấn tượng và muốn chia sẻ nhất?

Đồng chí Trần Văn Sơn:

Sau khi tốt nghiệp Phó Tiến sĩ ở Liên Xô và trở về nước, tôi được nhận vào làm việc tại Ban Cơ yếu Trung ương (nay là Ban Cơ yếu Chính phủ) và nghỉ hưu cuối năm 2012, sau đúng 30 năm công tác. Tuy thâm niên Ngành không cao so với nhiều đồng chí khác, nhưng có lẽ điểm đặc biệt là tôi vào Ngành với nền tảng chuyên môn từ lĩnh vực viễn thông, tương đối gần với kỹ thuật mật mã (KTMM). Vì vậy, việc tiếp cận, tiếp thu công việc trong Cục Quản lý kỹ thuật nghiệp vụ mật mã - nơi tôi bắt đầu với vị trí trợ lý chuyên môn nghiệp vụ trở nên thuận lợi.

Những kỷ niệm, đóng góp cá nhân hay suy ngẫm về Ngành, tôi đã chia sẻ trong cuốn “Ba mươi năm với ngành Cơ yếu”. Nếu chọn một dấu mốc kỹ thuật, tôi muốn nhắc đến thiết bị MC-1M - sản phẩm của kỹ thuật vi xử lý - kỹ thuật máy vi tính đầu tiên mà tôi tiếp xúc. Nó đã khơi gợi trong tôi niềm say mê, thúc đẩy sáng tạo và tạo tiền đề cho sự phát triển KTMM hiện đại về sau này. truyềnành Cơ yếu Việt Nam

Về mảng pháp lý, tôi vinh dự được trực tiếp tham gia xây dựng và hoàn thiện các văn bản quan trọng như: Pháp lệnh Cơ yếu (năm 2000), Luật Giao dịch điện tử (năm 2006) và Luật Cơ yếu (năm 2011). Đây là những văn bản quy phạm pháp luật có ý nghĩa chiến lược, khẳng định vị trí của ngành Cơ yếu Việt Nam trong hệ thống chính trị, là ngành khoa học cơ mật đặc biệt thuộc lĩnh vực an ninh quốc gia, Ban Cơ yếu Chính phủ là cơ quan mật mã quốc gia. Sự ra đời của Luật Giao dịch điện tử cũng mở ra các lĩnh vực mới như: quản lý mật mã dân sự, chứng thực điện tử và giám sát an ninh mạng.

Đề cập những dấu mốc quan trọng này, tôi muốn nhấn mạnh rằng: Kỹ thuật chỉ có thể phát triển khi có định hướng đúng; quản lý Ngành muốn bền vững phải dựa trên nền tảng vững chắc. Dù còn những điều chưa làm được, tôi tin rằng thế hệ chúng tôi đã góp phần đặt nền móng khá quan trọng để ngành Cơ yếu Việt Nam tiếp tục vươn xa.

PV: Ở mỗi cương vị công tác, đồng chí đã đối mặt với những thuận lợi, khó khăn gì, đặc biệt trong việc đưa ra các quyết định quan trọng?

Đồng chí Trần Văn Sơn:

Khó khăn thì nhiều, nhưng cũng chính nhờ đó mà chúng tôi trưởng thành. Nhất là trong giai đoạn từ sau Chỉ thị số 85-CT/TW của Trung ương năm 1980 - khi mục tiêu chính quy và từng bước hiện đại hóa Ngành được xác định. Thời kỳ Mỹ cấm vận, thiết bị, linh kiện gần như đều là hàng xách tay, chợ trời; cơ chế vận hành thì còn cứng nhắc. Cơ chế hoạt động thì xơ cứng. Thời chúng tôi, vượt qua được những hạn chế ấy để chế tạo thành công các thiết bị máy mã chuyên dùng, không chỉ là vấn đề khoa học kỹ thuật mà cả một quá trình nhẫn nại, nỗ lực, hy sinh.

Trong nội bộ, việc cân đối giữa triển khai kỹ thuật và cơ yếu để không cản trở sự phát triển cũng là vấn đề không đơn giản. Phải hài hòa giữa các quan điểm, làm sao vừa phát triển mà không xung đột nhận thức. Để có một nhà máy sản xuất Luật tự động hóa như hiện nay, không chỉ cần kỹ thuật tiên tiến mà còn phải vượt qua tư duy truyền thống, đẩy nhanh áp dụng kỹ thuật tiên tiến, nhất là kỹ thuật máy tính vào thực tiễn. Những kết quả hôm nay chứng minh rằng, sự nỗ lực của chúng tôi thời đó là đúng đắn.

PV: Trong hoạt động nghiên cứu khoa học, theo đồng chí, điều gì là then chốt để thành công?

Đồng chí Trần Văn Sơn:

Nghiên cứu khoa học là một lĩnh vực đặc thù, nó đòi hỏi tính độc lập sáng tạo và cả không gian tự do nhất định. Cơ chế nghiên cứu trước đây thường cứng nhắc, nguyên tắc không linh hoạt kịp thời, khiến nhiều kết quả nghiên cứu dù khá tốt nhưng rất lâu mới được ứng dụng hoặc bị xếp lại.

Để vượt qua điều này, thực sự là tôi cùng một số đồng nghiệp đã có những “phá cách”, chọn hướng “tự nghiên cứu”, trình kết quả bảo vệ và hưởng chút lợi ích rất nhỏ, mong ứng dụng thực tế thông qua các dự án sản xuất thử, thử nghiệm. Nhờ đó, nhiều sản phẩm ra đời như VR-01, BMF, MTF-2000, MTC, MDK-2000, VC-01, CY-1,2, BNAT, SD-01,02, MDD-01... hay sau này là MailBox, DataBox... Định hướng nghiên cứu tất nhiên là vô cùng quan trọng, tôi có chút tự hào cho riêng mình là đã dẫn dắt để rồi cùng với tập thể Cục Quản lý kỹ thuật nghiệp vụ mật mã thành công ở nhiều sản phẩm nghiên cứu thực sự có giá trị cả về khoa học và thực tiễn góp một phần quan trọng cho sự phát triển khoa học, kỹ thuật nghiệp vụ của Ngành.

Một đóng góp tôi rất tự hào là việc giúp bạn Lào đưa chữ Lào vào máy vi tính từ những năm 90 thế kỷ trước. Cùng với các đồng chí là cán bộ kỹ thuật, kỹ sư lập trình giỏi lúc bấy giờ như: đồng chí Nguyễn Đăng Đào - Nguyên Phó Trưởng ban Ban Cơ yếu Chính phủ, đồng chí Trịnh Mỹ Bình - Nguyên Phó Giám đốc Trung tâm Công nghệ thông tin và Giám sát An ninh mạng, chúng tôi đã góp phần giúp cho ngành Cơ yếu Lào tiến nhanh trên con đường hiện đại hóa cùng với Việt Nam. Những tấm Huân chương Lao động mà chúng tôi nhận của Nhà nước Lào là minh chứng cho sự cống hiến ấy.

Điều quan trọng nhất trong nghiên cứu khoa học, theo tôi là sự dấn thân, đam mê và khát vọng cống hiến vì sự phát triển của Ngành.ành Cơ yếu Việt Nam

PV: Với những đòi hỏi hiện nay thì theo đồng chí, mỗi cán bộ, lãnh đạo trong Ngành cần chú trọng điều gì để đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ?

Đồng chí Trần Văn Sơn:

Tuy đã nghỉ công tác 13 năm nay nhưng tôi vẫn luôn dõi theo những tiến bộ kỹ thuật của Ngành. Cuốn sách tôi viết gần đây là sự tổng kết tâm huyết nhiều năm gắn bó với nghề. Những cải cách toàn diện của Đảng và Nhà nước hiện nay đang đòi hỏi ngành Cơ yếu phải đổi mới mạnh mẽ từ tư duy đến tổ chức và kỹ thuật. Tôi tin Lãnh đạo ngành Cơ yếu hiện nay với bề dày thực tiễn và tư duy đổi mới sẽ đưa ra các giải pháp tối ưu.

Tuy nhiên, điều đáng lo nhất vẫn là nguồn nhân lực. Muốn Ngành phát triển, mỗi cán bộ phải tự học hỏi, nâng tầm năng lực để thích ứng với thời đại. Trí tuệ nhân tạo đang làm thay đổi thế giới, nhưng ngành Cơ yếu - một ngành cơ mật đặc biệt thuộc lĩnh vực an ninh quốc gia - phải ứng dụng công nghệ trên cơ sở đảm bảo nguyên tắc bảo mật, an ninh.

Về tổ chức, với cơ chế chính quyền hai cấp và các ngành trọng yếu của an ninh, quốc phòng đều có cải cách sâu rộng tác động đến hàng loạt tổ chức của ngành Cơ yếu - phục vụ theo mô hình tổ chức lãnh đạo, chỉ huy mới của Đảng và Nhà nước các cấp. Trong đó vai trò của chuyển đổi số cực kỳ quan trọng. Bảo mật, xác thực giờ đây không còn là bài toán rời rạc, riêng lẻ nữa mà phải là một thể thống nhất. Cá nhân tôi rất vui mừng, dẫu biết rất khó khăn, vì ước mơ cháy bỏng ngày nào khi mới bước chân vào Ngành là xây dựng hệ thống thông tin mật mã hiện đại, tự động. Thách thức lớn, nhưng đồng thời cũng là cơ hội lớn để ngành Cơ yếu Việt Nam thể hiện được vai trò, vị trí vững chắc trong hệ thống chính trị của nhà nước ta.

Một lần nữa, tôi muốn nhấn mạnh nguồn lực con người và tiến bộ kỹ thuật công nghệ sẽ định hình tương lai phát triển Ngành. Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị nhất định sẽ tác động mạnh mẽ tới hoạt động đổi mới sáng tạo của Ban Cơ yếu Chính phủ và ngành Cơ yếu Việt Nam. Điều kiện hoạt động đổi mới sáng tạo rất rộng mở, tôi tin rằng, với truyền thống “Trung thành, tận tụy, đoàn kết, kỷ luật, sáng tạo”, thế hệ trẻ Cơ yếu hôm nay sẽ tiếp nối và phát triển hơn nữa truyền thống vẻ vang của Ngành.

Trong bối cảnh thế giới đang biến động, với những xung đột khốc liệt ở Châu Âu, Trung Đông, chúng ta càng phải tỉnh táo, chuẩn bị sẵn sàng để không bị động. Để đạt được mục tiêu phát triển bền vững, sự phối hợp liên ngành là vô cùng quan trọng. Tôi có thể tóm tắt là: lấy công nghệ tiên tiến làm nền tảng, con người làm trung tâm và sự phối hợp làm sức mạnh. Đó cũng là lời nhắn gửi chân thành của tôi tới các đồng chí lãnh đạo và cán bộ ngành Cơ yếu Việt Nam hôm nay.

PV: Xin trân trọng cảm ơn đồng chí!