Nhân dịp Kỷ niệm 80 năm Ngày truyền thống ngành Cơ yếu Việt Nam (12/9/1945-12/9/2025) - một Ngành có nhiều đặc thù và được hình thành từ sớm ngay sau khi nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa non trẻ giành được độc lập (02/9/1945), những kỷ niệm về thời gian còn đang công tác lại ùa về trong tôi.
Trải qua 80 năm xây dựng, chiến đấu và trưởng thành, bao thế hệ cán bộ, chiến sĩ đã tận tâm, tận lực, không quản gian khổ, hy sinh xây dựng ngành Cơ yếu Cách mạng Việt Nam theo đúng lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh: “Mật mã là công tác Cơ mật, quan trọng, vẻ vang; các cô, các chú làm Mật mã phải bí mật, đoàn kết và quân sự hóa...”. Lời căn dặn của Bác chính là tư tưởng chỉ đạo, là yêu cầu, nhiệm vụ đối với ngành Cơ yếu Việt Nam cũng như đối với mọi cán bộ, chiến sĩ được vinh dự vào công tác trong Ngành. Suy nghĩ và ghi lại những cảm nghĩ trong thời gian công tác tại Ngành là để góp thêm những tư liệu rất đáng nhớ, đáng trân trọng và đáng tự hào về những năm tháng được làm việc, cống hiến cho ngành Cơ yếu Việt Nam; từ đó góp phần xây dựng, củng cố truyền thống “Trung thành, tận tụy, đoàn kết, kỷ luật, sáng tạo” của đội ngũ Cơ yếu nước nhà.
Với bản thân, thời gian tôi công tác tại Ban Cơ yếu Chính phủ không dài. Ngày 30/6/2003, tôi nhận quyết định của Thủ tướng Chính phủ về Ban công tác và trở thành tân binh của Ngành, một ngành mà trước đây khi công tác tại Bộ Tư lệnh Thông tin ít được tiếp xúc, thậm chí quen nhau cũng không được phép vì những quy định về nguyên tắc bí mật Ngành. Sau gần 6 năm công tác và được nghỉ hưu đã gần 16 năm, song những suy nghĩ, những nhận diện về Ngành, đặc điểm chi phối hoạt động của Ngành vẫn là những kỷ niệm sâu sắc đối với tôi, đã giúp tôi hiểu rõ đặc thù hoạt động và trả lời được những câu hỏi rất cơ bản như Cơ yếu là gì? Những đặc điểm tác động đến hoạt động Cơ yếu...? - nền móng và cơ sở quan trọng cho việc hoàn thành nhiệm vụ trong quá trình công tác của mình: Cơ yếu là một ngành khoa học kỹ thuật cơ mật đặc biệt thuộc lĩnh vực an ninh quốc gia, sử dụng mật mã và các giải pháp khoa học - kỹ thuật nghiệp vụ chuyên ngành là vũ khí.
Ngành Cơ yếu là một trong các lực lượng nòng cốt và là công cụ hữu hiệu trong bảo vệ bí mật an toàn thông tin của Đảng, Nhà nước và các lực lượng vũ trang; được đặt dưới sự lãnh đạo tuyệt đối, thống nhất, toàn diện của Đảng Cộng sản Việt Nam, sự điều hành thống nhất của Chính phủ (trong từng thời kỳ, từng giai đoạn cách mạng cụ thể có thể thông qua các Nghị quyết, Chỉ thị; có sự phân công cho các đồng chí Lãnh đạo Đảng, Chính phủ trực tiếp phụ trách Ngành).
Về tổ chức, ngành Cơ yếu được hình thành sớm đã bảo đảm yêu cầu bảo mật, an toàn thông tin lãnh đạo của Đảng, Nhà nước và các lực lượng vũ trang; phát triển tương thích và phù hợp trên nền tảng khoa học - công nghệ, điện tử - viễn thông, công nghệ thông tin của đất nước qua từng giai đoạn cách mạng.
Khoa học - Công nghệ mật mã là sản phẩm riêng của mỗi quốc gia; việc xây dựng và phát triển là theo yêu cầu và đặc thù riêng của từng nước, nhưng luôn đòi hỏi phải phát huy tự lực, tự cường và độc lập... với mục tiêu quan trọng là đối phó thành công trước các hoạt động chống phá của các thế lực thù địch.
Đối tượng tác chiến của ngành Cơ yếu là các thế lực thù địch, thường mạnh hơn ta rất nhiều về khoa học - công nghệ. Kẻ thù trên thế giới và các thế lực phản động khác luôn lợi dụng thế mạnh về khoa học - công nghệ để chống phá, khai thác thông tin bí mật của ta với các thủ đoạn tinh vi và trên mọi không gian khác nhau, không lộ diện và đối đầu trực tiếp với ta, buộc chúng ta phải thường xuyên cảnh giác chủ động đối phó cũng như kịp thời tham mưu cho Đảng, Nhà nước để không bị bất ngờ.
Trong quá trình công tác tại Ban Cơ yếu Chính phủ, có những kỷ niệm không quên đối với tôi và ý nghĩa nhất là quá trình tham gia chuẩn bị để Trung ương Đảng ban hành Chỉ thị số 41-CT/TW và xây dựng Đề án Luật Cơ yếu.
Trước sự phát triển mạnh mẽ về công nghệ thông tin và xu thế hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng của đất nước, nguy cơ lộ lọt thông tin, bí mật quốc gia ngày càng gia tăng đặt ra yêu cầu ngành Cơ yếu phải phát triển vững chắc hạ tầng bảo vệ bí mật quốc gia, an toàn thông tin quốc gia phải phù hợp với sự phát triển đa dạng của các phương tiện thông tin, đáp ứng được những yêu cầu mới do thực tiễn đặt ra. Khi lên trực tiếp báo cáo tình hình và Dự án phát triển Ngành với tập thể Ban Bí thư do Tổng Bí thư Nông Đức Mạnh chủ trì, Ban Bí thư đã thảo luận và cơ bản nhất trí với nội dung dự thảo của Ban Cơ yếu Chính phủ. Đặc biệt là ý kiến phát biểu của Phó Thủ tướng Vũ Khoan về khoa học mật mã và sự cần thiết phải tăng cường bảo mật trong quan hệ đối ngoại và hội nhập quốc tế. Bảo mật thông tin trong lĩnh vực kinh tế - xã hội cũng rất cấp bách và vô cùng quan trọng, nếu lộ thông tin chỉ đạo trong chuyển giao công nghệ, nếu mua sắm trang, thiết bị lại đắt hơn bình thường vài triệu đô la là bằng công sức của cả một huyện phấn đấu trong một năm mới có được... gợi cho tôi nhiều suy nghĩ, khi chuẩn bị các lĩnh vực trên, cũng như xây dựng các văn bản khác liên quan quán triệt đưa vào.
Kết thúc buổi làm việc, Tổng Bí thư Nông Đức Mạnh kết luận nhấn mạnh những nội dung chính và ý kiến bổ sung đối với Dự thảo của Ban, giao cho đồng chí Ngô Văn Dụ, Chánh Văn phòng Trung ương chủ trì, phối hợp với Ban Cơ yếu Chính phủ hoàn thiện văn bản được Bộ Chính trị ký, ban hành ngày 01/7/2004 cụ thể hóa quan điểm, chủ trương nhiệm vụ phát triển Ngành là tiếp tục đẩy mạnh phát triển công tác Cơ yếu phục vụ đắc lực cho sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.
Thời gian xây dựng Luật Cơ yếu với những nội dung rất mới, quan trọng và phức tạp chưa có tiền lệ là một giai đoạn hết sức khó khăn, vất vả đối với cán bộ, chiến sĩ trong Ngành. Điều đó đòi hỏi huy động tổng hợp trí tuệ, sức lực của toàn Ngành, của các cơ quan của Ban trong toàn Ban; đồng thời tranh thủ triệt để sự giúp đỡ, tạo điều kiện của các cơ quan nhà nước khác như Công an, Quân đội, Chính phủ và Ủy ban Quốc phòng và An ninh của Quốc hội.
Cuối năm 2007, sau khi Ban báo cáo Chương trình công tác năm 2008 và xin ý kiến Bộ Chính trị cho phép tiếp tục triển khai nội dung xây dựng Luật theo tinh thần Chỉ thị số 41-CT/TW, Bộ Chính trị đã quyết định đưa vào Kế hoạch công tác năm 2008 nội dung chuẩn bị Đề án xây dựng Luật Cơ yếu.
Do Pháp lệnh Cơ yếu năm 2001 với mức độ và phạm vi đối tượng hạn chế, chỉ lưu hành nội bộ và có nhiều nội dung không còn phù hợp với yêu cầu phát triển, quản lý của Ngành trong tình mới, trong khi nhiều cơ quan phối hợp với Ban để chuẩn bị Dự án có sự hiểu biết về Ngành cũng còn hạn chế, hàng loạt những vấn đề mới đã được đặt ra. Đáng chú ý, nhiều thuật ngữ, định nghĩa, khái niệm về Cơ yếu vẫn chưa có sự thống nhất về nhận thức. Nổi cộm nhất là Luật Cơ yếu hay Luật Mật mã? Luật Khung hay Luật Chuyên ngành? Phạm vi, đối tượng tác động của luật, từ việc quản lý mật mã đối với các loại hình không thuộc phạm vi bí mật nhà nước như mật mã dân sự đến các quy định quốc tế liên quan trong bối cảnh đất nước hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng như thế nào cũng được thảo luận rất kỹ. Bên cạnh đó, các nội dung về hệ thống tổ chức, vai trò, vị trí của Ban Cơ yếu Chính phủ và nhiều vấn đề liên quan khác đã phát sinh trong quá trình chuẩn bị. Mặc dù vậy, sau một quá trình trao đổi kỹ càng trong nội bộ Ban Cơ yếu Chính phủ cũng như giữa Ban với các cơ quan hữu quan của Chính phủ và Quốc hội theo đúng quy định và trình tự xây dựng luật của Quốc hội, trải qua hai kỳ họp Quốc hội, cuối cùng Luật Cơ yếu đã được thông quan và có hiệu lực từ ngày 01/7/2011.
Luật Cơ yếu là văn bản pháp lý cao nhất đầu tiên thể chế hóa quan điểm, chủ trương của Đảng đối với công tác Cơ yếu, xác định rõ Ban Cơ yếu Chính phủ là cơ quan mật mã quốc gia. Đây cũng là cơ sở pháp lý quan trọng để triển khai các hoạt động quản lý Nhà nước về công tác Cơ yếu. Điều này đánh dấu sự trưởng thành của Ban Cơ yếu Chính phủ và ngành Cơ yếu Việt Nam trong xây dựng các văn bản quy phạm pháp luật, thực hiện mục tiêu xây dựng ngành Cơ yếu Cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, tiến thẳng lên hiện đại. Chiến lược phát triển của Ngành đến năm 2030, định hướng đến năm 2045 theo tinh thần Nghị quyết số 56-NQ/TW (năm 2020) và thực hiện các Nghị quyết đột phá để toàn Ngành vững bước cùng cả nước bước vào kỷ nguyên mới.
