Với bài viết này tôi muốn kể lại một trong những kỷ niệm và cả những suy tư mà năm tháng qua rồi vẫn đau đáu những tình cảm, tâm huyết với Ngành cùng đồng nghiệp trong hoạt động nghiên cứu, làm nên những sản phẩm để đời, góp phần giúp cho Ngành phát triển đi lên theo hướng chính quy và hiện đại.
Từ ngày về công tác ở Ban Cơ yếu Chính phủ (tháng 11/1982) sau khi tốt nghiệp Phó Tiến sỹ ở Liên Xô, tôi hiểu được trọng trách của mình là góp phần đưa Ngành từng bước tiến lên chính quy và hiện đại. Khi bước vào Ngành, i tờ về mật mã, nhưng kiến thức về Viễn thông giúp tôi nhanh chóng nhập cuộc và định hướng được con đường của mình. Sau gần 10 năm trời, với nỗ lực phấn đấu không ngừng nghỉ tôi mới có được những kết quả đầu tiên trong hoạt động nghiên cứu máy mật mã. Máy mã chữ (mã tín) dựa trên kỹ thuật vi xử lý là thành quả có giá trị khoa học và ứng dụng đầu tiên của tôi cùng tập thể Cục Quản lý kỹ thuật ngày ấy (nay là Cục Quản lý kỹ thuật nghiệp vụ mật mã). Bước đột phá này khẳng định hướng đi vô cùng quan trọng trong hoạt động nghiên cứu - ứng dụng Kỹ thuật Vi xử lý. Ấn tượng mạnh mẽ của chuyến đi công tác nước ngoài đầu tiên tới Ba Lan Xã hội chủ nghĩa (năm 1989) đã giúp tôi vững vàng, tự tin vượt qua những thử thách ban đầu để nghiên cứu chế tạo các loại máy mã chuyên dụng trên nền của kỹ thuật vi xử lý.
Sau những bước nghiên cứu thăm dò, giữa những năm 90 thế kỷ trước, chúng tôi đã cho ra đời thiết bị mã thoại analog dựa vào công nghệ DSP (Digital Signal Processor) với chất lượng tiếng nói sau giải mã khá tốt. Sản phẩm đã được triển khai rộng rãi và được công nhận là một trong những sản phẩm thuộc Cụm công trình kỹ thuật đã được nhận Giải thưởng Nhà nước năm 2007. Việc ứng dụng bộ xử lý tín hiệu số - DSP là một bước tiến bộ đáng kể trong quá trình nghiên cứu thiết bị mã chuyên dùng mà Cục Quản lý kỹ thuật nghiệp vụ mật mã đã lựa chọn. Nó mở ra một trang mới cho việc nghiên cứu ứng dụng các hệ vi xử lý mạnh để chế tạo các thiết bị xử lý thông tin sau này phù hợp với xu hướng phát triển kỹ thuật trong lĩnh vực mật mã của thế giới.
Theo hướng đi này, không chờ đề tài nghiên cứu khoa học được duyệt, cuối những năm 90 thế kỷ trước, chúng tôi đã cùng nhau nghiên cứu phát triển một loại hình kỹ thuật mới - mã thoại/FAX chuyên dụng làm việc trên mạng điện thoại quốc gia. Dấu ấn thực sự là lần đầu tiên trong Ngành một sản phẩm đa năng hoạt động tiện dụng và tin cậy đáp ứng hoàn toàn nhu cầu liên lạc mật ở cả hai chế độ thoại và FAX. Dự án sản xuất thử, thử nghiệm sau khi bảo vệ thành công tại Hội đồng khoa học đã giúp chúng tôi hoàn thiện một sản phẩm mật mã đa năng có thể là đầu tiên trong Ngành. Giải quyết trọn vẹn bài toán mã thoại số và mã Facsimile trên kênh thoại hữu tuyến điện là một thành tích rất đáng tự hào mà tôi cùng đồng nghiệp ở Cục Quản lý kỹ thuật nghiêp vụ mật mã tạo nên. Nó không chỉ đáp ứng tốt nhu cầu của Ngành mấy chục năm về trước, mà còn đưa lại hiệu quả kinh tế rất cao với giá thành sản phẩm sản xuất ở nhà máy rẻ hơn hàng chục lần so với sản phẩm nhập ngoại chỉ để phục vụ cho mục đích nghiên cứu.
Còn nhớ, lần đầu tiên tôi được tiếp cận hệ thống thông tin điện báo truyền chữ tự động (tốc độ 50 baud) khi có chuyến công tác ở Ba Lan năm 1989. Từ ngày đó, mơ ước hiện thực hóa một hệ thống thông tin mật mã tự động luôn cháy bỏng trong tâm trí tôi. Hệ thống mã thoại analog, mã thoại số và mã Facssimile hoạt động trên mạng điện thoại quốc gia với công nghệ tiên tiến không thua kém nước ngoài là thành tựu đáng ghi nhận. Kỷ niệm đó thật ngọt ngào mà chúng tôi mãi không bao giờ quên với một sản phẩm công nghệ có giá trị khoa học và thực tiễn cao. Hệ thống mã thoại/fax được triển khai hàng chục năm trời trên hệ thống kỹ thuật của Ngành là nền tảng để có bước phát triển tiếp theo của các loại hình kỹ thuật mới sau này.
Với sự phát triển của loại hình kỹ thuật mật mã chuyên dùng này, chúng tôi mong muốn tạo nên một đột phá về tư duy bảo đảm kỹ thuật của cơ yếu để hình thành hệ thống thông tin mật mã tự động trực tiếp phục vụ người sử dụng thông tin mật như mô hình phổ biến ở các nước. Tiếc rằng, qua nhiều năm vì nhiều lý do khách quan và cả chủ quan, thực tế đã không phát triển được mô hình quản lý mới này cho đến khi loại hình kỹ thuật này dừng phát triển trên kênh điện thoại hữu tuyến.
Có thể có nhiều sản phẩm khoa học thành công trong quá trình nghiên cứu, nhưng tôi thực sự đánh giá cao sản phẩm mã đa năng - thoại/fax. Ở đó tích tụ tâm huyết của chúng tôi trong công cuộc hiện đại hóa Ngành. Triển vọng của nó còn ở chỗ lần đầu tiên ứng dụng thành công các mạch tích hợp cỡ lớn và quan trọng là các hệ vi xử lý mới chất lượng cao tiêu thụ năng lượng thấp với tính năng vượt trội về xử lý tín hiệu mà trước đó chưa từng được ứng dụng.
Kỷ niệm đáng nhớ với cá nhân tôi còn là việc tích hợp báo hiệu bằng giọng nói của tôi cho mỗi phiên liên lạc “Liên lạc đã được thiết lập” và “Kết thúc liên lạc” thay cho tín hiệu tiếng “Bíp” thông thường kèm đèn báo hiệu trên một thiết bị mã.
Viết lại kỷ niệm về hoạt động nghiên cứu của chúng tôi ở Cục Quản lý kỹ thuật nghiệp vụ mật mã cách đây gần 30 năm, tôi mong mỏi chia sẻ với các đồng nghiệp hôm nay, nhất là các bạn trẻ không chỉ là tình cảm, tâm huyết với Ngành, mà cả những kinh nghiệm dấn thân vào lĩnh vực khoa học mới - ngành khoa học cơ mật đặc biệt thuộc lĩnh vực an ninh quốc gia. Chọn cho mình hướng đi và theo đuổi đam mê đến cùng mới hy vọng làm nên được việc có ích cho Ngành, cho xã hội. Với tôi, ngành và nghề đã thấm vào máu chứ không chỉ là sự mong muốn nên trong bất kỳ hoàn cảnh nào cũng hết lòng cùng đồng nghiệp phấn đấu để hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao.
